Werkdruk en burn-out

Voorkom dat je collega’s uitvallen door stress
Werkdruk is in veel bedrijven een groot probleem. Maar veel werkgevers weten zich hier geen raad mee. Ook werknemers durven problemen door werkdruk vaak niet aan te kaarten. Als preventiemedewerker is het jouw taak om werkdrukproblemen te signaleren en bespreekbaar te maken. Daarna kun je samen met je managementteam oplossingen bedenken zodat je collega’s niet ziek uitvallen door de stress.

Neem werkdruk op in de RI&E
De Arbowet verplicht iedere werkgever arbobeleid te voeren waarmee hij psychosociale arbeidsbelasting voorkomt of beperkt. Werkdruk is – net als agressie en geweld, pesten en discriminatie – een vorm van psychosociale arbeidsbelasting waartegen je werkgever je collega’s moet beschermen. Daarom moet jij ervoor zorgen dat je werkdruk opneemt in de RI&E. Vervolgens beschrijf je in het plan van aanpak maatregelen om blootstelling aan werkdruk te voorkomen of te beheersen.

Doorbreek het taboe op werkdruk
In veel bedrijven rust een taboe op werkdruk: werkgevers willen er liever niet over praten, werknemers durven problemen niet te melden, omdat ze het gevoel hebben dat ze zich aanstellen. Als preventiemedewerker ben jij de aangewezen persoon om werkdruk onder de aandacht te brengen bij de directie van je organisatie.

Maak werkdruk bespreekbaar met het Werkdrukkompas
Een hulpmiddel dat je kunt gebruiken om werkdrukproblemen bespreekbaar te maken, is het Werkdrukkompas. Als je de stellingen invult, geeft het Werkdrukkompas je een indicatie van de belangrijkste aandachtspunten ten aanzien van werkdruk en tips voor het terugdringen van werkdruk binnen jouw organisatie.

Breng werk- en persoonsgebonden factoren in kaart

Werkdruk ontstaat op het moment dat het werk dat je collega moet doen (de taakeisen) en de mogelijkheden die hij heeft om dat werk uit te voeren (de regelmogelijkheden) niet in balans zijn. Of de kans groot is dat jouw collega’s tijdens het werk blootstaan aan werkdruk, hangt af van meerdere factoren. Niet alleen de aard van het werk en de hoeveelheid vormen een risico, ook de persoonlijkheid van je collega’s speelt hierbij een rol.

Kijk naar de werkgebonden oorzaken van werkdruk
Wil je werkdruk voorkomen of beperken, kijk dan in elk geval naar werkgebonden oorzaken. Je collega’s kunnen te maken krijgen met hoge werkdruk als ze:

te weinig tijd hebben voor een opdracht;
vaak overwerken;
te maken hebben met onrealistische kwaliteitseisen of veeleisende klanten;
complexe(re) taken moeten uitvoeren waarvoor ze onvoldoende geschoold zijn
niet over de juiste apparatuur beschikken om het werk goed uit te voeren
werk moeten doen dat niet aansluit bij hun opleidingsniveau of ervaring
te zware verantwoordelijkheden hebben
het werk niet zelf kunnen indelen.

Ook de werkomgeving kan werkdruk veroorzaken
Behalve het werk kunnen ook de omstandigheden in je bedrijf ervoor zorgen dat je collega’s hun werk niet goed kunnen doen waardoor werkdruk ontstaat. Denk aan bedrijfsgebonden zaken zoals:

technische problemen;
(arbeids)conflicten met de leidinggevende;
reorganisaties en baanonzekerheid;

Beoordeel of je collega’s gevoelig zijn voor stress
Ook de persoonlijkheid van je collega’s beïnvloedt of ze gevoelig zijn voor stress. Collega’s die niet goed kunnen omgaan met hoge werkdruk, herken je aan de volgende zaken:

Ze kunnen moeilijk nee tegen (nieuw) werk.
Ze zijn perfectionistisch.
Ze hebben thuis problemen die veel aandacht opeisen.
Ze hebben te maken met ingrijpende gebeurtenissen thuis of op het werk.
Ze hebben moeite om taken thuis en op het werk te combineren.
Ze werken vaak en veelvuldig over.

Werkdruk heeft grote gezondheidsrisico’s voor je collega’s

Overtuig je werkgever ervan dat hij werkdruk als risico serieus neemt, want (te) hoge werkdruk kan grote gevolgen hebben voor de gezondheid van je collega’s. Zo is werkdruk een belangrijke oorzaak van werkstress. Maar liefst één op de drie verzuimgevallen wordt hierdoor veroorzaakt. Ook kan werkdruk ervoor zorgen dat je collega’s ziek uitvallen door overspannenheid of een burn-out.

Werkdruk kan leiden tot werkstress
Jaarlijks melden 150.000 tot 300.000 werknemers zich ziek vanwege werkstress. Je collega’s kunnen hierdoor allerlei fysieke en psychische klachten krijgen. Voorbeelden van fysieke klachten zijn verhoogde bloeddruk, hart-/vaatziekten, hoofdpijn, duizeligheid, hyperventilatie, klachten aan arm, nek, schouder (KANS), verminderde weerstand. Bij psychische klachten moet je denken aan vermoeidheid, slapeloosheid, somberheid, depressie, piekeren, overmatig alcohol-/medicijngebruik, vraatzucht, agressie, overspannenheid en burn-out.

Een gestreste collega is ook een gevaar voor anderen
Psychische aandoeningen als overspannenheid en burn-out behoren tot de meest voorkomende beroepsziekten. Als je kunt voorkomen dat je collega’s hierdoor ziek worden, kun je veel leed en langdurig ziekteverzuim voorkomen. Maar je vergroot ook de veiligheid van je andere collega’s. Want zowel overspannenheid als een burn-out leiden tot chronische vermoeidheid en concentratieproblemen. Hierdoor loopt niet alleen de kwaliteit van het werk gevaar. Door een gebrek aan concentratie heeft een overspannen collega een verhoogde kans om betrokken te zijn bij arbeidsongevallen.

Werk- en rusttijden

In de Arbeidstijdenwet is geregeld hoelang er achter elkaar gewerkt mag worden en welke rechten er zijn op pauzes en tijd tussen verschillende diensten. Er zijn specifieke regels voor nachtdiensten en ploegendiensten, omdat die extra belastend zijn voor de werknemer.

De wet geldt voor werknemers van 18 jaar en ouder en jongeren (16- en 17-jarigen) Onderwerpen die de Arbeidstijdenwet (ATW) regelt zijn:

de dagelijkse rust/pauze
de wekelijkse rust
werken op zondag
maximale arbeidstijd
arbeid in nachtdienst
oproepdienst (consignatie)

Per week moet er ten minste sprake zijn van een rustperiode van 11 uur per dag. De werkgever moet de gewerkte uren van werknemers deugdelijk registreren. De Inspectie SZW kan bij een controle om de urenregistratie vragen.

Verder geldt dat werknemers van 18 jaar en ouder maximaal 12 uur per dienst mogen werken en maximaal 60 uur per week. In een periode van 16 weken mag een werknemer gemiddeld niet meer dan 48 uur per week werken.

Met je werkgever en collega's werkdruk aanpakken

Wil je werkdruk in je bedrijf aanpakken of verminderen, dan vraagt dat om maatwerk. Want in elk bedrijf zijn de omstandigheden anders. Ook gaat elke collega anders met werkdruk om. Maar je kunt wel gebruikmaken van bestaande oplossingen of maatregelen. Wil je problemen door werkdruk zo veel mogelijk voorkomen, dan is het niet alleen van belang dat je werkgever maatregelen neemt. Je collega´s kunnen zelf ook iets doen om de werkdruk te lijf gaan.

Een scala aan praktische oplossingen
Voor het voorkomen of wegnemen van werkdruk heb je de keus uit een heel scala aan oplossingen. Het is jouw taak om op basis van de factoren die in jouw organisatie spelen je werkgever te adviseren om de juiste maatregelen te nemen. Overweeg of de volgende aandachtspunten voor jouw bedrijf nuttig zijn:

Pik signalen van werkdruk vroegtijdig op.
Bespreek de werkdruk regelmatig in het werkoverleg.
Vraag collega´s of ze hun werk nog wel aankunnen
Zorg voor heldere taakomschrijvingen, zodat je collega’s weten wat er van hen wordt verwacht.
Zorg voor duidelijke arbeidsvoorwaarden. Onduidelijkheid over de looptijd van een contract of flexibele beloning kan ook zorgen voor onzekerheid (en dus werkdruk).
Geef collega’s ruimte en flexibiliteit om hun eigen werkzaamheden te regelen.
Zorg ervoor dat je collega’s voldoende opleiding en ervaring hebben voor het werk.
Laat je collega’s een cursus timemanagement of assertiviteit volgen.
Zorg voor goede apparatuur om mee te werken en controleer die regelmatig op mankementen.
Regel ondersteuning voor collega’s bij piekdrukte of bij ziekte.
Stimuleer collega’s om voldoende te pauzeren.
Zorg ervoor dat er na een periode van drukte een rustige periode is.

Adviseer je werkgever bij het nemen van maatregelen
Als je een goed beeld hebt van de factoren die werkdruk veroorzaken, kun je je werkgever gericht adviseren over de maatregelen die hij kan nemen om werkdruk weg te nemen. Deze maatregelen leg je uiteraard vast in het plan van aanpak van de RI&E..

Vergroot de weerbaarheid van je collega’s
Bij de aanpak van werkdruk spelen je collega’s een grote rol. Ze moeten zelf aangeven wanneer ze door werkdruk in de problemen raken. Maar met de volgende adviezen kun jij je collega’s wel weerbaarder maken tegen werkdruk:

Neem voldoende pauzes, ook je denkt dat daar geen tijd voor is.
Plan je werkzaamheden goed.
Durf nee te zeggen. Je hoeft niet elke klus meteen uit te voeren. Vraag of het werk kan wachten. Zo niet, bespreek dan alternatieven.
Beperk overwerk zo veel mogelijk. Bij voortdurend overwerk is sprake van een structureel probleem waarvoor je werkgever een oplossing moet zoeken.
Vraag hulp aan je collega’s en je leidinggevende als de werkdruk te hoog is.
Luister naar je lichaam.

Geef je collega’s tijd om van het werk te herstellen

Wil je voorkomen dat je collega’s overspannen raken door werkdruk of hierdoor een burn-out krijgen, zorg er dan voor dat ze voldoende tijd krijgen om te herstellen van het werk. Zeker als je collega’s geregeld overwerken, te maken hebben met piekdrukte of onregelmatige diensten werken, is het belangrijk dat ze rust krijgen voordat ze weer aan de slag gaan. Een goed herstel buffert de negatieve gevolgen van aanhoudende werkdruk en voorkomt of vertraagd dat werkdruk werkstress wordt.

De Arbeidstijdenwet biedt houvast
Wil je de werktijden en rusttijden van je collega’s bewaken, dan biedt de Arbeidstijdenwet hiervoor houvast. Deze wet schrijft namelijk voor hoe lang je collega’s achter elkaar mogen werken. Ook bepaalt de Arbeidstijdenwet wanneer een werknemer recht heeft op pauze. Werken jij en je collega’s onregelmatige werktijden, dan vind je in de Arbeidstijdenwet ook specifieke regels voor nachtdiensten en ploegendiensten en de tijden tussen deze diensten.

Geef je collega’s inspraak bij de planning van dienstroosters
Wil je ervoor zorgen dat je collega’s goed uitgerust aan een nieuwe dienst beginnen, geef ze dan inspraak bij de planning van het werkrooster. Als je rekening houdt met hun wensen, geef je collega’s meer mogelijkheden om werk en privé goed te combineren. Je bevordert hierdoor niet alleen de tevredenheid van je collega’s. Hiermee bereik je vaak ook dat het ziekteverzuim daalt.

Doe je voordeel met de urenregistratie
Je werkgever is wettelijk verplicht om de arbeids- en rusttijden te registreren werknemers te registreren. Vervelende verplichting? Doe je voordeel met deze urenadministratie! Op basis hiervan kun je goed overzicht houden op het aantal (over)uren die je collega’s maken. Aan de hand van een complete urenadministratie bepaal je hoe groot de urenoverschrijding is en of die overschrijding structureel is.